ତୁଳସୀ ବିବାହ ପର୍ବ ତୁଳସୀ ଗଛର ରୂପରେ ପ୍ରେମର ସ୍ମରଣ କରିବା ଦ୍ଵାରା ଶାଲିଗ୍ରାମ (ବିଷ୍ଣୁ) ଏବଂ ଲକ୍ଷ୍ମୀଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ବିବାହ ପାଳନ କରାଯାଏ । ତେବେ ତୁଳସୀ ବିବାହ, ବିବାହ, ତୁଳସୀ ଉଦ୍ଭିଦ ଏବଂ ଏକ ପବିତ୍ର ପଥର(ଶାଲିଗ୍ରାମ) ଉପରେ କେନ୍ଦ୍ରୀଭୂତ କରେ । ଏହି ପର୍ବର ପଛରେ ଏକ କଳ୍ପିତ କାହାଣୀ ଅଛି, ଏବଂ ପ୍ରଥାଗୁଡିକ ଯାହା ଆଜି ମଧ୍ୟ ଭକ୍ତମାନେ ପାଳନ କରନ୍ତି । କିନ୍ତୁ ଏହା ମଧ୍ୟ ସୁସମାଚାର ଉଲ୍ଲେଖନୀୟ ଚିତ୍ର ଯୋଗାଇଥାଏ, ଯେହେତୁ ବିବାହ, ପବିତ୍ର ପଥର ଏବଂ ଉଲ୍ଲେଖନୀୟ ଉଦ୍ଭିଦ ସୁସମାଚାର କାହାଣୀର ପ୍ରମୁଖ ଚିତ୍ରମାନ ଅଟେ । ଆମ୍ଭେମାନେ ଏଗୁଡିକ ଏଠାରେ ଦେଖିବା ।
ତୁଳସୀ ବିବାହ କଳ୍ପିତ କାହାଣୀ
ଦେବୀ ଭାଗବତ ପୁରାଣ, ବ୍ରହ୍ମାବୈବର୍ତ ପୁରାଣ ଏବଂ ଶିବ ପୁରାଣ ତୁଳସୀ ବିବାହର ଗଠନ ନିମନ୍ତେ କଳ୍ପିତ କାହାଣୀଗୁଡିକର ଉତ୍ସ ପ୍ରଦାନ କରାଇଥାଏ । ଏହି ପୁରାଣଗୁଡିକ ତୁଳସୀ ବିବାହ ଆଡକୁ କଢାଇ ନେଉଥିବା ଘଟଣାବଳୀଗୁଡିକର ଶୃଙ୍ଖଳାଗୁଡିକର ବର୍ଣ୍ଣନା କରିଥାଏ । ଲକ୍ଷ୍ମୀଙ୍କର ଅବତାର ଏକ ସ୍ତ୍ରୀ, ଯାହାର ନାମ ୱ୍ରିନ୍ଦା (କିମ୍ବା ବ୍ରିନ୍ଦା), ଜଳନ୍ଧରର ରାଜା ଅସୁର ସହିତ ବିବାହ କରିଥିଲେ । ଯେହେତୁ ତାହାଙ୍କର ଭକ୍ତି ବିଷ୍ଣୁଙ୍କ ପ୍ରତି ଥିବା ଯୋଗୁଁ, ବିଷ୍ଣୁ ରାଜାଙ୍କୁ ଯୁଦ୍ଧରେ ଅଜେୟ ହେବାକୂ ବରଦାନ ଦେଲେ । ସେଥିପୈନ୍ ଦେବାସ୍ ନିରନ୍ତର ଭାବରେ ତାହାଙ୍କ ସହିତ ଯୁଦ୍ଧ ହାରିଲେ ଏବଂ ଜଳନ୍ଧରର ରାଜାଙ୍କ ଗର୍ବିତ ହେଲେ ।
ତେବେ ବିଷ୍ଣୁ ତାହାଙ୍କୁ ନିଜ ଅଜେୟତା ହରାଇବାକୁ ଚାହିଁଲେ, ଏବଂ ବ୍ରହ୍ମା ବିଷ୍ଣୁଙ୍କୁ ଜଣାଇଲେ ଯେ ତାହାଙ୍କୁ ଏପରି କରିବା ପାଇଁ ଜଳନ୍ଧରଙ୍କ ସହିତ ବ୍ରିନ୍ଦାଙ୍କ ସହିତ ପବିତ୍ରତା ଭାଙ୍ଗିବାକୁ ପଡିବ। ସେଥିପାଇଁ ଜଳନ୍ଧର ଯେତେବେଳେ ଯୁଦ୍ଧରୁ ଦୂରରେ ଥିଲେ, ବିଷ୍ଣୁ ତାହାଙ୍କ ରୂପ ଧାରଣ କରି ବ୍ରିନ୍ଦାଙ୍କୁ ତାହାଙ୍କ ସହିତ ପ୍ରତାରଣ କରି ପବିତ୍ରତା ହରାଇବା ପାଇଁ ବ୍ରିନ୍ଦାଙ୍କୁ ଖୋଜିଲେ । ଏହିପରି ଜଳନ୍ଧର ଶିବଙ୍କ ସହିତ ଯୁଦ୍ଧରେ ଆପଣା ଅଜେୟ (ଏବଂ ନିଜ ମସ୍ତକ) ହରାଇଲେ। ବ୍ରିନ୍ଦା, ବିଷ୍ଣୁଙ୍କ ଚତୁରତାକୁ ଜାଣିଲା ପରେ ବିଷ୍ଣୁଙ୍କୁ ଶାଲିଗ୍ରାମ, ଜୀବାଶ୍ମ ଖୋଲା ସହିତ ଏକ ପବିତ୍ର କଳା ପଥରର ପ୍ରତୀକ ହେବାକୁ ଅଭିଶାପ ଦେଲେ । ବ୍ରିନ୍ଦା ନିଜେ ସମୁଦ୍ରରେ ଦେଇଁ ପଡିଲେ ଏବଂ ଏକ ତୁଳସୀ ଉଦ୍ଭିଦ ହୋଇଗଲେ। ଏହିପରି ସେମାନଙ୍କ ପରବର୍ତ୍ତୀ ଜୀବନରେ ବ୍ରିନ୍ଦା (ତୁଲସିର ରୂପରେ) ବିଷ୍ଣୁଙ୍କ (ଶାଲିଗ୍ରାମର ରୂପରେ) ସହିତ ବିବାହ କଲେ।
ସେଥପାଇଁ, ଭକ୍ତମାନେ ପ୍ରତି ବର୍ଷରେ ପ୍ରବୋଧିନୀ ଏକାଦଶୀ ଦିନରେ ତୁଳସୀକୂ ଶାଲିଗ୍ରାମ ସହିତ ବିବାହ କରିବା ଦ୍ଵାରା ପ୍ରଥାର ପାଳନ କରନ୍ତି।
ତୁଳସୀ ବିବାହ ଉତ୍ସବ
କାରଣ ବିବାହ ସହିତ ଏହାର ଘନିଷ୍ଟ ବନ୍ଧନ ଥିବା ଯୋଗୁଁ, ତୁଳସୀ ବିବାହ ଭାରତରେ ଏବଂ ନେପାଳରେ ବିବାହ କାଳରେ ଶୁଭ ଉଦ୍ଘାଟନ କରେ । ଭକ୍ତମାନେ ପଶ୍ଚିମ କ୍ୟାଲେଣ୍ଡର ଅନୁସାରେ ସାଧାରଣତଃ ଅକ୍ଟୋବର-ନଭେମ୍ବର ସମୟରେ ପ୍ରବୋଧିନୀ ଏକାଦଶୀ ଏବଂ କାର୍ତ୍ତିକ ପୁର୍ଣିମା ସମୟ ମଧ୍ୟରେ କାର୍ତ୍ତିକ ମାସର ପୁର୍ଣିମା ସମୟରେ ତୁଳସୀ ବିବାହ ପାଳନ କରନ୍ତି । ତୁଳସୀକୁ ବିଷ୍ଣୁପ୍ରିୟା ନାମରେ ମଧ୍ୟ ଜଣାଯାଏ, ଯାହାର ଅର୍ଥ, ଯିଏ ବିଷ୍ଣୁ ପ୍ରଭୁର ଅତି ପ୍ରିୟତମ ଅଟନ୍ତି । ପ୍ରତ୍ୟେକ ହିନ୍ଦୁ ପରିବାର ତାହାକୁ ସମସ୍ତ ଉଦ୍ଭିଦଠାରୁ ଅତି ପବିତ୍ର ଉଦ୍ଭିଦ ମଣି ଆଦର କରନ୍ତି । ଭକ୍ତମାନେ ଏକ ତୁଳସୀ ଉଦ୍ଭିଦକୂ ରଖିବା ଏବଂ ପୂଜା କରିବା ଅତି ଶୁଭ ବୋଲି ମାନନ୍ତି । ତୁଳସୀ ବିବାହ ପର୍ବରେ, ପ୍ରଥା ଅନୁସାରେ ଏକ ତୁଳସୀ ଉଦ୍ଭିଦ ବିଷ୍ଣୁ ପ୍ରଭୁ ସହିତ ବିବାହ କରିଥାଏ । ବ୍ୟକ୍ତିଗତ ସମୁଦାୟର ଭିନ୍ନ ଭିନ୍ନ ରୀତିନୀତି ଅନୁସାରେ ଭିନ୍ନ ଭିନ୍ନ ସ୍ଥାନରେ ପୂଜା ବିଧିରେ ଭିନ୍ନତା ଆସିଥାଏ ।
ତୁଳସୀ ବିବାହ ଏବଂ ସୁସମାଚାର ବିବାହ
ଯଦିଓ ଅନେକେ ତୁଳସୀ ବିବାହର କଳ୍ପିତ କାହାଣୀ ଏବଂ ପ୍ରଥାଗୁଡିକ ବିଷୟରେ ଜାଣନ୍ତି, ସୁସମାଚାର କାହାଣୀରେ ଏହାର ପ୍ରତୀକ ଅଲ୍ପ ଜଣାଶୁଣା । ବାଇବଲରେ ସୁସମାଚାରର କାହାଣୀ ବ୍ୟାଖ୍ୟା କରିବା ପାଇଁ ସବୁଠାରୁ ଉଜ୍ଜ୍ବଳ ଚିତ୍ରଟି ଏକ ବିବାହ ଅଟେ । ଏହି ବିବାହଟି ବର୍, ନାଜରିତୀୟ ଯୀଶୁ ଆପଣା କନ୍ୟାକୁ କିଣିବା ନିମନ୍ତେ ନିଜ ମୂଲ୍ୟ କିମ୍ବା ଯୌତୁକ ଦେଇଥିବା ଯୋଗୁଁ ହିଁ ସମ୍ଭବ ହୋଇଅଛି । ଏହି କନ୍ୟା ପରମ୍ପରା, ଶିକ୍ଷା, ଭାଷା, ଜାତିର ଚିନ୍ତା ନ କରି ସମସ୍ତ ଲୋକମାନଙ୍କୁ ଅନ୍ତର୍ଭୁକ୍ତ କରିଥାଏ, ଯିଏ ଏହି ଜଗତରେ ଭ୍ରଷ୍ଟ ଏବଂ ବିନାଶରୁ ରକ୍ଷା ପାଇବା ନିମନ୍ତେ ବିବାହର ପ୍ରସ୍ତାବକୂ ସ୍ଵୀକାରା କରନ୍ତି । ଯୀଶୁଙ୍କର ସର୍ବୋତ୍ତମ ବଳିଦାନ-କ୍ରୁଶରେ ସମସ୍ତଙ୍କ ନିମନ୍ତେ ମୃତ୍ୟୁବରଣ କରିବା- ଏବଂ ବିଜୟ- ମୃତ୍ୟୁରୁ ପୁନରୁତ୍ଥାନ ଦ୍ଵାରା ଯୌତୁକର ମୂଲ୍ୟ ଦେଲେ । ଏହି ଆସୁଥିବା ବିବାହର ବିସ୍ତାରିତ ବ୍ୟାଖ୍ୟା ଏଠାରେ ପଢନ୍ତୁ ।
ଏକ ଉଦ୍ଭିଦରେ
କିନ୍ତୁ ତାହାଙ୍କର ମୃତ୍ୟୁ ଏବଂ ପୁନରୁତ୍ଥାନ ତାହାଙ୍କର ଜନ୍ମ ହେବାର ଶହ ଶହ ବର୍ଷ ପୂର୍ବରୁ ଭବିଷ୍ୟବାଣୀ ହୋଇଥିଲା ଯେତେବେଳେ ଏବ୍ରୀୟ ପୁରାଣ (ବାଇବଲ)ର ଆର୍ଏସ୍ଆଇଏସ୍ କିମ୍ବା ଭବିଷ୍ୟତବକ୍ତାମାନେ ତାହାଙ୍କର ଆଗମନକୁ ଏକ ମୃତ କାଠରୁ ଧିରେ ଧିରେ ଅଙ୍କୁରିତ ହେଉଥିବା ଉଦ୍ଭିଦର ରୂପରେ ଚିତ୍ରିତ କରାଯାଇଛି । ଏହି ଅଙ୍କୁରିତ ଉଦ୍ଭିଦ ଅଜେୟ ହେବ ଏବଂ ଏକ ବୃହତ୍ ବୃକ୍ଷ ହେବ।
ଏବଂ ଏକ ପଥର
ଐତିହାସିକ ସମୟସୀମାରେ ଦାଉଦ ଏବଂ ଅନ୍ୟ ଏବ୍ରୀୟ (ଭବିଷ୍ୟଦ୍ବକ୍ତା)
ଅନ୍ୟ ଚିତ୍ର ଯାହା ପୁରାତନ ଆର୍ଏସ୍ଆଇଏସ୍ ବ୍ୟବହାର କରୁଥିଲା, ତାହା ଏକ କଠିନ ପଥର ଥିଲା । ଯେପରି ଆର୍ଏସ୍ଆଇ ଦାଉଦ ଅନେକ ବର୍ଷ ପୂର୍ବେ ଲେଖିଥିଲେ…
ଗାନ୍ଥକମାନେ ଯେଉଁ ପଥର ଅଗ୍ରାହ୍ୟ କଲେ, ତାହା କୋଣର ପ୍ରଧାନ ପଥର ହୋଇଅଛି। ଏହା ସଦାପ୍ରଭୁଙ୍କ କର୍ମ; ଏହା ଆମ୍ଭମାନଙ୍କ ଦୃଷ୍ଟିରେ ଆଶ୍ଚର୍ଯ୍ୟ। ଏହା ସଦାପ୍ରଭୁଙ୍କ କୃତ ଦିନ; ଆମ୍ଭେମାନେ ଏଥିରେ ଆନନ୍ଦ ଓ ଉଲ୍ଲାସ କରିବା। ହେ ସଦାପ୍ରଭୋ, ଆମ୍ଭେମାନେ ବିନୟ କରୁଅଛୁ, ଏବେ ପରିତ୍ରାଣ କର; ହେ ସଦାପ୍ରଭୋ, ଆମ୍ଭେମାନେ ବିନୟ କରୁଅଛୁ, ଏବେ ସଫଳତା ଆଜ୍ଞା କର।
ଗୀତସଂହିତା 118:22-25
ଆସୁଥିବା ବ୍ୟକ୍ତି ଏକ ପଥର ସହିତ ସମାନ ଥିଲା । ଏହି ପଥରକୂ ତୁଚ୍ଛ କରାଗଲା କିନ୍ତୁ ତାହା ପରେ ମୁଖ୍ୟ ପଥର ହେଲା (ପଦ ୨୨) । ଏହି ସମସ୍ତ ତାହାଙ୍କ ଯୋଜନା ଅନୁସାରେ ପ୍ରଭୁଙ୍କର କାର୍ଯ୍ୟ ହେବ ।
ନାମରେ…
କିଏ ଏହି ପଥର ହେବ? ପରବର୍ତ୍ତୀ ପଦ କହେ “ପ୍ରଭୁ, ଆମ୍ଭମାନଙ୍କୁ ରକ୍ଷା କର” । ସେହି ଏବ୍ରୀ ମୂଳ ଭାଷାରେ ଯୀଶୁଙ୍କ ନାମର ଆକ୍ଷରିକ ଅର୍ଥ ‘ମୁକ୍ତି’ କିମ୍ବା ‘ପରିତ୍ରାଣ’ । ଏହାକୁ ଆମ୍ଭମାନଙ୍କ କୌଣସି ଭାଷାରେ ସଠିକ୍ ଭାବରେ ‘ପ୍ରଭୁ, ଯୀଶୁ’ ବୋଲି ଅନୁବାଦ କରାଯାଇପାରିବ । ଯେହେତୁ ଆମ୍ଭେମାନେ ‘ଯୀଶୁ’ ର ଅର୍ଥ ଜାଣୁ ନାହୁଁ ଏବଂ ଆମ୍ଭେମାନେ କେବଳ ଏହାକୁ ଏକ ବ୍ୟକ୍ତିବାଚକ ସଂଜ୍ଞା କିମ୍ବା ନାମର ରୂପରେ ଦେଖିଥାଉ, ଆମ୍ଭେମାନେ ଏହି ସମ୍ବନ୍ଧକୂ ସହଜରେ ଦେଖୁ ନ ଥାଉ । ଯୀଶୁଙ୍କର ଭବିଷ୍ୟତବାଣୀ ହୋଇଥବା ନାମକୁ ଏଠାରେ ଆହୁରି ଅଧିକ ଭାବରେ ବିସ୍ତାରିତ ଭାବେ ବୁଝାଯାଇଛି । ତେବେ ଧ୍ୟାନ ଦିଅନ୍ତୁ ଯେ ଗୀତସଂହିତାକୁ କିପରି ସମାପ୍ତ ହୋଇଅଛି ।
ସଦାପ୍ରଭୁଙ୍କ ନାମରେ ଯେ ଆସୁଅଛନ୍ତି, ସେ ଧନ୍ୟ; ଆମ୍ଭେମାନେ ସଦାପ୍ରଭୁଙ୍କ ଗୃହରୁ ତୁମ୍ଭକୁ ଆଶୀର୍ବାଦ କରିଅଛୁ। ସଦାପ୍ରଭୁ ପରମେଶ୍ଵର ଅଟନ୍ତି ଓ ସେ ଆମ୍ଭମାନଙ୍କୁ ଦୀପ୍ତି ଦେଇଅଛନ୍ତି; ବେଦିର ଶୃଙ୍ଗରେ ରଜ୍ଜୁ ଦ୍ଵାରା ବଳିକି ବାନ୍ଧ। ତୁମ୍ଭେ ମୋହର ପରମେଶ୍ଵର, ମୁଁ ତୁମ୍ଭଙ୍କୁ ଧନ୍ୟବାଦ ଦେବି; ତୁମ୍ଭେ ମୋହର ପରମେଶ୍ଵର, ମୁଁ ତୁମ୍ଭର ପ୍ରତିଷ୍ଠା କରିବି। ସଦାପ୍ରଭୁଙ୍କୁ ଧନ୍ୟବାଦ ଦିଅ; କାରଣ ସେ ମଙ୍ଗଳମୟ; ହଁ, ତାହାଙ୍କର କରୁଣା ଅନନ୍ତକାଳସ୍ଥାୟୀ।
ଗୀତସଂହିତା 118:26-29
ଯୀଶୁ ଖଜୁରୀ ବର୍ତ୍ତମାନ କୁହାଯାଉଥିବା ରବିବାର ନାମକ ଦିନରେ ‘ପ୍ରଭୁଙ୍କ ନାମରେ’ ଆସିଥିଲେ, ଯେତେବେଳେ ସେ ପବିତ୍ର ନଗରୀକୁ ପ୍ରବେଶ କଲେ । ସେଠାରେ ସେ ଏପରି ବନ୍ଧା ଯାଇଥିଲେ ଯେପରି ବଳିଦାନଗୁଡିକ ‘ବେଦୀର ଶିଙ୍ଗରେ’ ବନ୍ଧାଯାଇଥାଏ । ଏହା ଈଶ୍ଵରଙ୍କ ଅନନ୍ତକାଳୀନ ପ୍ରେମ ଆମ୍ଭମାନଙ୍କ ପ୍ରତି ପ୍ରକାଶିତ ହୋଇଥିବା ଯୋଗୁଁ, ଏକ ପ୍ରେମ ଯାହା ଅନନ୍ତକାଳ ପାଇଁ ରହିଥାଏ ।
ଅନେକ ପାରମ୍ପରିକ ଚିହ୍ନଗୁଡିକ ସୁସମାଚାରର କାହାଣୀକୁ ଚିତ୍ରିତ କରେ, ଯେଉଁଥିରେ ଜ୍ୟୋତିଷ୍କ, ଦୁର୍ଗା ପୂଜା ଏବଂ ରାମାୟଣ ମଧ୍ୟ ଅନ୍ତର୍ଭୁକ୍ତ ଅଟେ, କିନ୍ତୁ ତୁଳସୀ ବିବାହକୂ ଉତ୍ସାହିତ କରିବା ଉଚିତ୍, କାରଣ ଏହାର ବିବାହମାନ ସହିତ ସମ୍ବନ୍ଧ ରହିଅଛି ।
ଯେତେବେଳେ ଆମ୍ଭେମାନେ ତୁଳସୀ ବିବାହ ସହିତ ଏକ ସାମ୍ୟତା ଏବଂ ସମାନତା ଦେଖୁ, ବିଶେଷ ଭାବରେ ବିବାହ ଗୁଡିକରେ, ଉଦ୍ଭିଦଗୁଡିକରେ ଏବଂ ପଥରଗୁଡିକରେ, ଆମ୍ଭେମାନେ ଉଭୟ ପୂଜାକୂ ଆନନ୍ଦ କରିପାରିବା ଏବଂ ଏକ ପ୍ରତିକାତ୍ମକ ଅର୍ଥରେ ଗଭୀର ଭାବରେ ଦେଖିପାରିବା ଯାହା ସେହି ପ୍ରଥାଗୁଡିକ ଏବଂ ପୂଜାଗୁଡିକଠାରୁ ଅଧିକ ଗଭୀର ଅଟେ ଯେଉଁଥିରେ ଆମ୍ଭେମାନେ ଆନନ୍ଦ କରିପାରିବା ।