ବୋଧହୁଏ ୠଗ୍ ବେଦ (କିମ୍ବା ରିଗ୍ ବେଦ) ର ସବୁଠାରୁ ପ୍ରସିଦ୍ଧ କବିତା ବା ପ୍ରାର୍ଥନା ପୁରସସୁକ୍ତା (ପୁରୁଷ ସୁକ୍ତମ) ଅଟେ | ଏହା ଦଶମ ମଣ୍ଡଳ ଏବଂ 90 ତମ ଅଧ୍ୟାୟରେ ମିଳିଥାଏ | ଏହା ଏକ ସ୍ୱତନ୍ତ୍ର ମଣିଷ – ପୁରୁସ (ପୁରଷ ଉଚ୍ଚାରଣ କରାଯାଏ) ପାଇଁ ଏକ ଗୀତ ଅଟେ | କାରଣ ଏହା ୠଗ୍ ବେଦରେ ମିଳିଥାଏ ଏହା ଦୁନିଆର ସର୍ବ ପୁରାତନ ମନ୍ତ୍ର ମଧ୍ୟରୁ ଅନ୍ୟତମ, ଓ ଏହିପରି ଭାବରେ ଆମେ ମୁକ୍ତି କିମ୍ବା ମୋକ୍ଷ (ଜ୍ଞାନୋଦୟ) ର ମାର୍ଗ ବିଷୟରେ କ’ଣ ଶିଖିବା ତାହା ଅଧ୍ୟୟନ କରିବା ଉପଯୁକ୍ତ ଅଟେ |
ତେବେ ପୁରୁଷ କିଏ? ବୌଦିକ ଗ୍ରନ୍ଥଗୁଡ଼ିକ ତାହା ଆମମାନଙ୍କୁ ପ୍ରକାଶ କରେ
“ପୁରୁଷ ଓ ପ୍ରଜାପତି ଏକ ଓ ଜଣେ ବ୍ୟକ୍ତି ଅଟନ୍ତି” (ସଂସ୍କୃତ ଭାଷାନ୍ତର ପୁରାସହି ପ୍ରଜାପତି) ମାଧ୍ୟନ୍ଦିୟ ସଥପଥ ବ୍ରାହ୍ମଣ
VII.4: 1.156
ଉପନିଷଦଗୁଡ଼ିକ ଏହି ସମାନ ବିଚାରଧାରାକୁ ବ୍ୟକ୍ତ କରେ
“ପୁରୁଷ ସମସ୍ତ ବିଷୟଠାରୁ ଶ୍ରେଷ୍ଠ ଅଟନ୍ତି। କିଛି [କେହି] ପୁରୁଷଠାରୁ ଶ୍ରେଷ୍ଠ ନୁହେଁ, ସେ ହେଉଛନ୍ତି ଶେଷ ଓ ସର୍ବୋଚ୍ଚ ଲକ୍ଷ୍ୟ ”( ଅଭ୍ୟୁକ୍ତ ପୁରୁଷ ପରଃ। ପୁରୁଷନ୍ ପରମ କିନ୍ସିତା କସ୍ଥ ସ ପର ଗତି
କାଠପନିଷଦ 3:11
“ଏବଂ ପ୍ରକୃତରେ ସର୍ବୋଚ୍ଚ ପୁରୁଷ ଅବ୍ୟକ୍ତ ଅଟନ୍ତି… ଯିଏ ତାଙ୍କୁ ଜାଣେ ସେ ମୁକ୍ତ ହୋଇଯାଏ ଓ ଅମରତା ପ୍ରାପ୍ତ ହୁଏ (ଅଭ୍ୟୁକ୍ତ ଉ ପରଃ ପୁରୁଷ… ୟଜ୍ନ୍ ତ୍ବ ମଚ୍ୟୁତେ ଜନ୍ତୁରମତ୍ତଭମ ଚ ଗଚ୍ଚତି
କାଠପନିଷଦ 6: 8
ତେଣୁ ପୁରୁଷ ପ୍ରଜାପତି ଅଟନ୍ତି (ସମସ୍ତ ସୃଷ୍ଟିର ପ୍ରଭୁ) | କିନ୍ତୁ ବୋଧହୁଏ ଆହୁରି ଗୁରୁତ୍ୱପୂର୍ଣ୍ଣ, ତାଙ୍କୁ ଜାଣିବା ଆପଣଙ୍କୁ ଓ ମୋତେ ସିଧାସଳଖ ପ୍ରଭାବିତ କରେ | ଉପନିଷଦ ବ୍ୟକ୍ତ କରେ:
‘ଅନନ୍ତ ଜୀବନରେ ପ୍ରବେଶ କରିବାକୁ ଅନ୍ୟ କୌଣସି ମାର୍ଗ ନାହିଁ (କିନ୍ତୁ ପୁରୁଷ ମାଧ୍ୟମରେ) (ନାନ୍ୟପନ୍ଥ ଭିଦ୍ୟତେ – ଅୟନୀୟ)
ସ୍ଵେତାଶ୍ଵରପନିଷିଦ 3:8
ତେଣୁ ଆମେ ପୁରୁଷସୁକ୍ତା ମାଧ୍ୟମରେ, ୠଗ୍ ବେଦର ଭଜନ ଯାହା ପୁରୁଷକୁ ବର୍ଣ୍ଣନା କରେ, ଅଧ୍ୟୟନ କରିବା | ଆମେ ଏହା ଅଧ୍ୟୟନ କରିବାବେଳେ, ମୁଁ ହୁଏତ ଏକ ଅଜବ ଓ ନୂତନ ଧାରଣାକୁ ବିଚାର କରିବା ପାଇଁ ଆମମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ଉପସ୍ଥାପନ କରିବି: ପ୍ରାୟ 2000 ବର୍ଷ ପୂର୍ବେ ଯୀଶୁ ସତସଙ୍ଗ (ନାଜରିତର ଯୀଶୁ) ଙ୍କ ଦେହ ଧାରଣରେ ପୁରୁଷସୁକ୍ତାରେ ଉଲ୍ଲେଖ କରାଯାଇଥିବା ଏହି ବିଷୟ ପୂର୍ଣ୍ଣ ହୋଇଅଛି କି? ମୁଁ ଯେପରି କହିଥିଲି, ଏହା ବୋଧହୁଏ ଏକ ଅଦ୍ଭୁତ ଧାରଣା ବା ଚିନ୍ତାଧାରା, କିନ୍ତୁ ଯୀଶୁ ସତସଙ୍ଗ (ନାଜରିତର ଯୀଶୁ) ସମସ୍ତ ଧର୍ମରେ ଜଣେ ପବିତ୍ର ବ୍ୟକ୍ତି ଭାବରେ ଜଣାଶୁଣା ଓ ସେ ନିଜକୁ ଈଶ୍ଵରଙ୍କ ଅବତାର ବୋଲି ଦାବି କରିଥିଲେ ଏବଂ ସେ ଓ ପୁରୁଷ ଉଭୟଙ୍କୁ ବଳି ଦିଆଗଲା (ଯେପରି ଆମେମାନେ ଦେଖିବା) ତେଣୁ ଏହି ଧାରଣା, ଉକ୍ତ ବିଷୟରେ ଅନୁସନ୍ଧାନ କରିବା ପାଇଁ ଏହା ଆମମାନଙ୍କୁ ଏକ ଉତ୍ତମ କାରଣ ପ୍ରଦାନ ଦେଇଥାଏ | ସଂସ୍କୃତ ଲିପ୍ୟନ୍ତରଣ ଓ ପୁରୁଷସୁକ୍ତା ଉପରେ ମୋର ଅନେକ ଚିନ୍ତାଧାରା, ଯୋଷେଫ ପାଦିଞ୍ଜାରେକାରାଙ୍କ ପ୍ରାଚୀନ ବେଦରେ ଖ୍ରୀଷ୍ଟ ପୁସ୍ତକ ଅଧ୍ୟୟନରୁ ଆସିଛି (346 ପୃଷ୍ଠା 2007) |
ପୁରଷସୁକ୍ତାର ପ୍ରଥମ ପଦ
| ସଂସ୍କୃତରେ ଭାଷାନ୍ତର | ଇଂରାଜୀରେ ଭାଷାନ୍ତର |
| ସହସ୍ର ସିରସା-ପୁରୁଷସାହସ୍ରା କଷଃ ସହସ୍ରପତ ଭୂମିମ୍ ବିଶ୍ଵତ୍ ବ୍ ତର୍ବତ୍ୟତିସ୍ଥଦ୍ଦସଂଗୁଲମ୍ | ପୁରଷଙ୍କର ଏକ ହଜାର ମୁଣ୍ଡ ଅଛି, ଏକ ହଜାର ଆଖି ଅଛି ଓ ଏକ ହଜାର ପାଦ ଅଛି | ସବୁ ପାର୍ଶ୍ୱରେ ପୃଥିବୀକୁ ଘେରି ରହି ସେ ଜ୍ୟୋତି ପ୍ରକାଶ କରନ୍ତି | ଓ ସେ ନିଜକୁ ଦଶ ଆଙ୍ଗୁଠିରେ ସୀମିତ ରଖନ୍ତି | |
ଆମେମାନେ ଉପରେ ଦେଖିଲୁ ଯେ ପୁରୁଷ ହିଁ ପ୍ରଜାପତି ଅଟନ୍ତି | ପ୍ରଜାପତି, ଏଠାରେ ବ୍ୟାଖ୍ୟା କରାଯାଇଥିବା ପରି, ପ୍ରାଚୀନ ବେଦରେ ଈଶ୍ଵରଙ୍କୁ ସମସ୍ତ ସୃଷ୍ଟିର ସୃଷ୍ଟିକର୍ତ୍ତା ବୋଲି ବିବେଚନା କରାଯାଉଥିଲା – ସେ “ସମସ୍ତ ସୃଷ୍ଟିର ପ୍ରଭୁ” ଥିଲେ |
ଆମେମାନେ ପୁରୁଷସୁକ୍ତାର ପ୍ରାରମ୍ଭରେ ଦେଖୁ ଯେ ପୁରଷଙ୍କର ଏକ ହଜାର ମୁଣ୍ଡ ଅଛି, ଏକ ହଜାର ଆଖି ଅଛି ଓ ଏକ ହଜାର ପାଦ ଅଛି | ଏହାର ଅର୍ଥ କ’ଣ? ‘ହଜାରେ’ ଏଠାରେ ଏକ ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ଗଣିତ ସଂଖ୍ୟା ହେବା ପାଇଁ ଉଦ୍ଦିଷ୍ଟ ନୁହେଁ, କିନ୍ତୁ ଏହାର ଅର୍ଥ ହେଉଛି ‘ସଂଖ୍ୟାହୀନ’, କିମ୍ବା ‘ସୀମା ବିହିନ’ | ତେଣୁ ପୁରୁଷର ସୀମା ବିହିନ ବୁଦ୍ଧି (‘ମୁଣ୍ଡ’) ଅଛି | ଆଜିର ଭାଷାରେ ଆମେମାନେ ‘ସେ ସର୍ବଜ୍ଞ ବା ସମସ୍ତ ବିଷୟକୁ ଜାଣନ୍ତି’ ବୋଲି କହି ପାରିବା | ଏହା ଈଶ୍ଵରଙ୍କ (ପ୍ରଜାପତି) ର ଏକ ଗୁଣ ଅଟେ ଯିଏ ସମସ୍ତ ବିଷୟକୁ ଜାଣନ୍ତି | ଆହୁରି ମଧ୍ୟ ଈଶ୍ଵର ସମସ୍ତଙ୍କୁ ଦେଖନ୍ତି ଓ ଜାଣନ୍ତି | ପୁରଷଙ୍କର ଏକ ‘ହଜାରେ ଆଖି ଅଛି’ କହିବାର ଅର୍ଥ ସେ ଯେପରି ଈଶ୍ଵର ସର୍ବତ୍ର ଉପସ୍ଥିତ ଅଛନ୍ତି – ସେହିପରି ସେ ସବୁ ବିଷୟରେ ଜାଣନ୍ତି କାରଣ ସେ ସର୍ବତ୍ର ଉପସ୍ଥିତ ଅଛନ୍ତି | ସେହିପରି, ‘ଏକ ହଜାର ପାଦ’ ର ଅର୍ଥ ସେ ସର୍ବଶକ୍ତିମାନ – ଏହା ଈଶ୍ଵରଙ୍କର ଅସୀମିତ ଶକ୍ତିକୁ ଦର୍ଶାଏ |
ଏହିପରି ଭାବରେ ଆମେମାନେ ପୁରୁଷସୁକ୍ତାର ପ୍ରାରମ୍ଭରେ ଦେଖୁ ଯେ ପୁରୁଷ ଜଣେ ସର୍ବଜ୍ଞ, ସର୍ବବିଦ୍ୟମାନ ଓ ସର୍ବଶକ୍ତିମାନ ମଣିଷ ଭାବରେ ପରିଚିତ କରାଯାଇ ଅଛନ୍ତି | କେବଳ ଈଶ୍ଵରଙ୍କ ଦେହ ଧାରଣରେ, ଏପରି ବ୍ୟକ୍ତି ହୋଇପାରନ୍ତି | କିନ୍ତୁ ‘ସେ ନିଜକୁ ଦଶ ଆଙ୍ଗୁଠିରେ ସୀମିତ କଲେ’ ବୋଲି ଏହି ପଦଟି ଶେଷ କରେ | ଏହାର ଅର୍ଥ କ’ଣ? ଜଣେ ଦେହ ଧାରିତ ବ୍ୟକ୍ତି ଭାବରେ ପୁରୁଷ ନିଜର ଈଶ୍ୱରୀୟ ଶକ୍ତିରୁ ନିଜକୁ ମୁକ୍ତ କରି ଜଣେ ସାଧାରଣ ମଣିଷର ଶକ୍ତିରେ ସୀମିତ କଲେ – ‘ଦଶ ଆଙ୍ଗୁଠି’ ସହିତ ସମାନ | ଏହିପରି, ଯଦିଓ ପୁରୁଷ ଈଶ୍ୱରୀୟ ଥିଲେ ଓ ସମସ୍ତ ଈଶ୍ଵରୀୟ ଶକ୍ତିର ଅଧିକାରୀ ହେଲେ ସୁଦ୍ଧା, ସେ ତାହାଙ୍କର ଦେହ ଧାରଣରେ ନିଜକୁ ଶୂନ୍ୟ କରିଦେଲେ |
ବେଦ ପୁସ୍ତକମ୍ (ବାଇବଲ), ଯେତେବେଳେ ଯୀଶୁ ସତସଙ୍ଗ (ନାଜରିତର ଯୀଶୁ) ବିଷୟରେ ପ୍ରକାଶ କରେ, ଠିକ୍ ସେହି ବିଷୟକୁ ପ୍ରକାଶ କରେ | ଏଥିରେ କୁହାଯାଇଛି:
…ଖ୍ରୀଷ୍ଟ ଯୀଶୁଙ୍କର ଯେପରି ମନ ଥିଲା, ତୁମ୍ଭମାନଙ୍କର ସେହିପରି ମନ ହେଉ;
6ସେ ଈଶ୍ଵରରୂପୀ ହେଲେ ହେଁ ଈଶ୍ଵରଙ୍କ ସହିତ ସମାନ ହୋଇ ରହିବା ନିଜ ନିମନ୍ତେ ଧରି ରଖିବାର ବିଷୟ ମନେ କଲେ ନାହିଁ,
7କିନ୍ତୁ ମନୁଷ୍ୟ ସଦୃଶ ହୋଇ ଦାସରୂପ ଧାରଣ କରି ଆପଣାକୁ ଶୂନ୍ୟ କଲେ;
8ପୁଣି, ମନୁଷ୍ୟ ଭାବରେ ଦେଖାଯାଇ ମୃତ୍ୟୁ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ, ହଁ, କ୍ରୁଶୀୟ ମୃତ୍ୟୁ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ଆଜ୍ଞାବହ ହୋଇ ଆପଣାକୁ ଅବନତ କଲେ।
ଫିଲିପ୍ପୀୟ 2: 5-8
ଆପଣ ଏହା ଦେଖିପାରୁଥିବେ ଯେ ବେଦ ପୁସ୍ତକମ୍ (ବାଇବଲ) ପୁରୁଷଙ୍କୁ ଠିକ ସେହିପରି ପରିଚିତ କରାଏ ଯେପରି ପୁରୁଷସୁକ୍ତା ପୁରୁଷ – ଅସୀମ ଈଶ୍ଵର ଏକ ସୀମିତ ମଣିଷର ଦେହଧାରୀଙ୍କୁ ପରିଚିତ କରାଏ | କିନ୍ତୁ ବାଇବଲରେ ଥିବା ଏହି ବାକ୍ୟାଂଶ ତାହାଙ୍କ ବଳିଦାନକୁ ବର୍ଣ୍ଣନା କରେ – ଯେପରି ପୁରୁଷସୁକ୍ତା ମଧ୍ୟ କରିବ | ତେଣୁ ଯିଏ ମୋକ୍ଷ ପ୍ରାପ୍ତ କରିବାକୁ ଇଚ୍ଛାକରେ ତାହା ପାଇଁ ଏହି ବାକ୍ୟଗୁଡ଼ିକୁ ଅଧିକ ଅନୁସନ୍ଧାନ କରିବା ଅତିଆବଶ୍ୟକ ଅଟେ, ଯେହେତୁ ଏହା ଉପନିଷଦରେ ଉଲ୍ଲେଖିତ ଅଟେ:
‘ଅନନ୍ତ ଜୀବନରେ ପ୍ରବେଶ କରିବାକୁ ଅନ୍ୟ କୌଣସି ମାର୍ଗ ନାହିଁ (କିନ୍ତୁ ପୁରୁଷ ମାଧ୍ୟମରେ) (ନାନ୍ୟପନ୍ଥ ଭିଦ୍ୟତେ – ଅୟନୀୟ
ସ୍ଵେତାଶ୍ଵରପନିଷିଦ 3:8
ପୁରୁଷସୁକ୍ତାର 2 ପଦ ଆମେମାନେ ଏଠାରେ ଜାରିରଖିବା |